«نوگرە سەلمان»
ئافاتێکی قەڵاقەڵا، دووپشکێکی گەورە گەورەی کۆنکرێتی
ئەشکەنجەیێکی درێژ و کڵپەیەکی بازنەیی
نوگرە سەلمان
ژەنگی مێژوویەکی کۆن و قوللەی زوڵمێکی زۆر دوور و مەنزڵێکی بیرچوونەوە و یادگارێ بێ پەنجەرە و
تاعوونێکی خۆمەڵاسدەر لە ناو لمدا و کینە و ڕقێکی سرمدی(بەردەوام، هەمیشەیی)
نوگرە سەلمان
قەڵا قەڵای ئازارێکی ڕەش داگەڕاو
تینوویەتییێکی ئەزەلی و پێناسەیێک بۆ ونبوون و بۆ تاریکی و شوێنێ بۆ زەمانی غەدر و جێگەیێک بۆ پیاسەی
زوڵم و گاڵتەی تاوان
نوگرە سەلمان
لە زستانا وشکەسەرمای دەم بە گوێزان
لە هاوینا گەرمایێکی پڕووکاوی گرنج گرنج
جێگەیێک بۆ پشوودانی نێزەی ماندوو
شوێنێ بۆ نووستنی هەوا و تا ئێوارە هەڵنەسانی
نوگرە سەلمان
چەند نەخشەیێکی فیراری نەخشەسازی
چەند بینایەکی هەڵاتوو لە ئەندازە
چەند پەتایەکی ڕاکردوو لە دەس فورات
چەند پاسەوانێ لە نەسڵی گورگی ڕەسەن
نوگرە سەلمان
«با»یەکی نائومێد وتی: بیابان بۆ خۆی شەرم ئەکا بڵێ مێژووم بنیاتی نا
تەیرێکی خۆڵاویش وتی: من شایەتم جارێک بیابان پێی وتم: من شەرم ئەکەم وەختێ نامە و هەر پۆستێکم لە
ڕێی ئەمەوە پێ بگا
بەردی دیوار هەموو جارێ کە پاسەوان تێپەڕ ئەبوو ئینجا ئەیوت: ئای کە بەختێکی ڕەشم بوو
وەختێ نەکرام بە دیواری کتێبخانە و یان مەکتەبێ و یان خانووی شێعر و چیرۆکێ و یان بە بەردڕێژی
شەقامی نێو باخێک و ئەم چارەنووسەم پێبڕا
ژەکەئاوی ناو بەرمیلیش
وەختێ کە پاسەوان ئەڕۆیشت
ئەویش ئەیوت: ئای کە بەختێکی ڕەشم بوو
نە گەنم و جۆیەک خواردمیەوە و نە چوومە ناو دووپەرداخی عاشقەوە و نە بەفرێ سەردانی کردم و من
شەرمەزاری ئەم عەبدە فەقیرانەم
دوای سووتانم ئەمخۆنەوە
قەڵاقەڵا
شەوانەش چرای بنمیچی سەر عەبدەکان
وەختێ ئەیزانی بە تەنها ئەوان لەوێن
ئەویش ئەیوت: ئای کە بەختێکی ڕەشم بوو
لە ژوورسەری خۆشییەکا دانەگیرسام
لە ژوورسەری سەمایەکا
لە ژوورسەری هیوایەکا
من نەمئەویست ئەم قافڵەی کۆیلانە
لەسەر جێگەی دەردەداریم
زەرد و ژاکاو بمبیننەوە
من شەرم ئەکەم ئەیانبینم
لە ژێر منا یەکە یەکە گیان ئەدەن و کەچی من دەستەوەستانم و بۆ ڕێزگرتن لەم مردنە
چەند ساتێ ناکوژێمەوە!
قەڵاقەڵا مردن لێرە بەرجەستەیە
پێئەکەنێ و قسە ئەکا و سەیرت ئەکا و سەیری ئەکەی
دەس لە دەستیەوە ئەدەیت و بۆنی ئەکەی
هەڵئەسێت و دائەنیشێ و ڕائەکشێ و
بەناو ڕۆحا پیاسە ئەکات
مردن لێرە وەختێ کە دێت
سەگەلی ڕەش لە پێشیەوەن
چەند کەڕەتێ دێن و ئەڕۆن
تا شەو دادێ و ئەوسا مردن بەریان ئەداتە ناومان و
بە یەکەوە خەم و گۆشت ئێسکەکانی ئەم غۆربەتە و ژیان ئەخۆن!
-دوای پانزە ساڵ هەتا ئیستەش تینوویەتی کۆچم نەشکاوە. هەتا ئیستەش زەمزەمییەکە و ئەو چەند دڵۆپە
ڕژاوەی زاری گەورەی عەسکەرەکەم لە یاد ماوە. دوای پانزە ساڵ هەتا ئیستەش هەموو جارێ بە درێژایی
خەیاڵم تەپ و تۆزێک لە وڕێنەکانم هەڵئەسێ
لە بیابانایە چاوانم و لە قاقڕدایە تینوویەتیم
هەموو جارێ بە پانایی ئەم چاوەڕوانییە شێدارەم هەڵمێک لە ڕۆحم هەڵئەسێ
لە ناو لمایە خەمانم و لە سەحرادایە تەمەنم
چاوەڕوانی ڕواندومی و ئاویش نایە دەنگم قەوزەیێ گرتوویێتی و دووکەڵێکم
نە «با» ئەمڕەوێنێتەوە و سێبەرێکی تا هەتاییم
پارچە عەردێکی هەتیوم
هەموو کاولاشی ڕووناکی لە مندایە
هەموو ڕەنگێکی کوژراوی ئەم دنیایە لە چاومایە
نووکە نووکی پەلکی داران
خشەخشی گەڵاڕێزان
قرچەقرچی یادگار و ورتەورتی ئاوی شلوێ و پووکەپووکی گوڵی ژێر پێ و هەرچی باڵنەی یەک چاوە و
کوێرەکانی و هەموو مەسافەی دابڕان لە مندایە
من ئەسیاری نەختینەکانی تەنیاییم
تەنیاییەکی سارد سارد
تەنیاییەک کە ڕۆژانە «با»یەکی بێوەژنی پەرەوازە و بەدبەخت لە دەشتێکی کلۆڵا بیلاوێنێتەوە
من «زیگاری» ناو ڕەنگێکم
ژانی تیا ئەزرنگێتەوە
بە دیار چییەوە کرووشکەم(کێروشکە) کردوو؟
دەوەنی سووتاوم و لە خۆم ئەپرسم و بێدەنگی وەڵامێکی خنکاوم ئەداتەوە
لەوسەری تەنیاییەوە ژنێک دیارە!
ژنە یاخود کۆلکە دارە؟
ژنێک دیارە
لەوسەرەوە لەوسەری تەنیاییەوە
تاقە درەختێکی تەنیا دیارە ڕووت ڕووت
ئەوە ژنە؟
یان درەختی لێو بە بارە؟
نا... درەختە
درەختێ لە تینوویەتی
درەختێ لە نەزۆکی
نە ژنە
ژنێک لە هۆزی تەم و مژ
ژنێک لە مۆمی کوژاوە
ژنێک لە ئێسکی تاریکی
بە دیار چییەوە ترووشکەم کردووە؟
کێ دێت؟ چی دێت؟
لە خۆم ئەپرسم و بێدەنگی وەڵامێکی سووتاوم ئەداتەوە
ئەی هەڵوەدای ئومێدێکی نائومێد!
تۆ لەو چۆلەکە قەتیسە ئەچی
کە بەردەوام خۆی بە شووشەی پەنجەرەی ژوورێکا ئەکێشێ و بەڵام دواجار لەناو لەپی دەستی مەرگا
مت دەبێت و «با»ی ساردی تەنیایی دێت و پەڕی مردوو ڕائەژەنێ
نە کەس دێ و نە کەس ئەڕوا!
ئەی ڕێگەی بێ ڕێبوار و ئەی هەڵوەدای ئومێدێکی نائومێد
ئەوە هەر خۆتی، هەر خۆتی، هەردووکیان
کۆچەری و ماڵ ئاواییکەر، هەر خۆتی هەردووکیان
خانەخوێ و میوان
هەر خۆتی هەردووکیان
نیشتمانیش و غەریبی
هیچ باڵنەیەک دیار نییە
چونکە هیچ ئاسمانێک دیار نییە
هیچ درەختێک دیار نییە
چونکە هیچ ئاوێک دیار نییە
بگەڕێرەوە بۆ لای خەوبەشکوو لەوێدا بباری
-ئەی ژنەکەی پڕ لە سەراب و خۆڵەمێش!
ئەی چیرۆکی قژ درێژ و فرمێسک درێژ!
من بەقەد خۆشی لێت دوورم
من بەقەد بەهەشت لێت دوورم
بەڵام هێندەی ئەو دڵۆپە درشتانەی لە کالانەی چاوەکانتا و لە ڕوخساری خۆڵاویتا قەتیس ماون لێت نزیکم!
من دووکەڵکێشی شێعرێکی دوور وڵاتم
ناوم «مەم»ە و خەڵکی «دووز»م
خەڵکی دەشتە تەنیاکان و کوڕی دەغڵە سووتاوەکان
خەڵکی دەڤەرێ نەونەمام
تیا قەموورە و گوڵ و پەپوولە تیا پیرە و
لەو ناوەدا گەر بە ڕێکەوت پێکەنینێ لەدایکبێ
بە زگماکی قاقای لاڵە و
بە زگماکی سۆمای خڵتانی دەیجوورە
لەم ساتەدا من لێرەم و لە ژێر ئەرزا و لە میترۆیەکی دڵتەنگا
بەڵام چاوم لە پەلکەکانی باڵاتە
کە «با»ی عەدەم لە سەحرادا چۆن ئەیانبا
گوێم لە ڕەنگتە کە نووزەی دێ
لە ئێوارەی ئاوابوونا
سیانزە ساڵە
غوربەت بووە بە شوققەیەک لە نهۆمی بێزاریدا
شێی بە پێستم هەڵهێناوە
غوربەت بووە بە زمانێ لە بەستێنی دابڕانا و شێی بە شێعر و شێی بە دەنگم هەڵهێناوە
غوربەت بووە بە تەپ و تۆزی لێنیشتوو
لە تەماشا و لە جانتاکەم
لە چاوەڕوانی و خەیاڵم و لە یادگار و چاویلکەم!
سیانزە ساڵە
غوربەت بووە بە هاوسەرم و من لەم ژنە پاییزەیە هەتا ئیستە
دەیان مناڵە خەزانی قژزەرد قژزەردەم لێ بووە
ئێرە
پڕپڕە لە گڵۆپ
کەچی من هێشتا تارماییم
ئاخر چیبکەم
من شەوانی «دووز»م تیایە!
ئێرە هەموو هەر شەقامی گوڵ گوڵییە و ئەپارتمانی شووشەییە و کافتریای زەرد و سوورە و کەچی من هێشتا
لە ناخا
هەر قوڕاویم
«ئاخر چیبکەم!
من هەر کۆڵانی مەندەلی و بەدرەم تیایە!»
ئێرە پڕپڕە لە سەما و لە بالێت و لە هەڵفڕینی گۆرانی و لە نیشتنەوەی کۆتری ماچ و کەچی من هێشتا هەر
لاڵم!
ئاخر چیبکەم!
من قافڵەی بەرەو خوار و «کاڵێ»م تیایە!
ئەچمە دەرێ، ئەبمە پەپوولە پاییزە
«با»ی گەرمێن دێ و ئەمبا و ئەمبا و ئەمکا بە ناو بازاڕێکی شووشەبەندا
جێگە ئەوەندە خاوێنە کۆگایش هێندە ئێسک سووکە، لە لەشی تازە خۆشتووی ژنێک ئەچێ سپی سپی و بە
چریسکە
سۆپەرمارکێت، نهۆم نهۆم، بەژن و باڵای ئاوێنەیە و سترێجێکی تەسک لە بەردا و گوڵمی لاڕان دەپەڕیوە و
ناوک دیارە و لە سەرەوە بۆ خوارەوە، تەماشای شین
بە پلیکەی کارەبادا دێتە خوارێ و سەرئەکەوێ و لە بەردەمی فوارەیەکی پەمەییدا سەما ئەکا
ئاخر چیبکەم!؟
من دوو چاوی ئەم غوربەتەم
بەدبەختیشن
لە بەردەمی زمڕووتام و لە بەردەمی گەوهەرام و لە بەردەمی یاقووتام و کەچی لێم ئەبن بە مووروو و
بەردەشینەکەی ملی کیژێ لە خانەقین
ئاخر چیبکەم!؟
من سوراحییەک کریستاڵ هەڵئەگرم و ورد ورد تەماشای ئەکەم و کەچی کریستاڵ لە دەسما و لە پاش قەیرێ
ئەگۆڕدرێت و ئەبێ بە گۆزەی گڵەسوور!
ئاخر چیبکەم!؟
ڕەنگە من شێعرێکی گەوج بم!
دەست ئەدەمە، تازەترین، گرانترین
ڕەفتەی ئاوریشمینی دنیا و هەڵیئەگرم
کەچی لەپڕ ئەو ڕەفتەیە لەبەر دیدەم
ئەبێتەوە بە سرکەییە
زۆر کۆنەکەی ئەوسای دایکم
ئاخر چیبکەم!؟
من جوانکوێرم! یاخود شێتم!
ئەچمە بەردەمی کڵاوێ
لە تووکی قوو دروستکراو
شل و شل و نەرم نەرم
هەڵیئەگرم... ئەیکەمە سەر
وەختێ ئەچمە بەر ئاوێنە
کڵاوی قوو ئەبێتەوە
بە کلێتە نەگبەتەکەی ئەوسای باوکم!
ئاخر چیبکەم! من کە چاوم هی خۆم نەبێ و هی کاڵێ بێ
من کە گوێچکەم هی خۆم نەبێ و هی دەوەن و هی دارێ بێ و من کە ڕۆحم هی خۆم نەبێ و هی وڵات و هی خاکێ بێ
هەر وام لێدێ! ئاخر چیبکەم!؟
دوانزە ساڵ بوو شاعیرەکە لە ژێرزەمینەکە هاتبووە دەرێ. دوانزە ساڵ بوو لە بەر هەتاوا شێعری ئەنووسی بەڵام هێشتا هەوای ژەهراوی لە بەغا حوکمدار بوو. تا ئەو ڕۆژەی مێژووی بەربەرییەکان بوومەلەرزەیەکی
گەورە لێیدا و قەحتان و عەدنان و دەحام تەفر و تونا بوون. یەک لە دوای یەک گۆڕستانی چراکان
ئەدۆزرانەوە. لەگەڵ هەڵدانەوەی چوارەم گۆڕستانا، شاعیرەکە چوار شێعری لەسەر باڵای پیرەمەگروون نووسی
یەکەم:
گومان
گومان گومان گومان ئەکەم
ناتوانن بیاندۆزنەوە
هەر هەموویان نادۆزنەوە
ئەو هەموو مانگی ژێر خۆڵە و ئەو هەموو خۆری ژێر گڵە و ئەو هەموو ئێسک و پروسکی گۆرانییانە و ئەو
هەموو ڕەشەڕێحانەی گەرمییانە و ئەو هەموو قاسپەی بەفرانە و یەک بە یەکی ئەو گوڵ ئەستێرەی دەشتانە و
یەک بە یەکی ئەو هەموو ئاسکە ونبووانە
گومان گومان گومان ئەکەم
ناتوانن بیاندۆزنەوە
هەر هەموویان نادۆزنەوە
ئەم حەففارانە بچووکن
ئەم حەففارانە ئەترسن
ئێوە بڕۆن لە عەمباری حەففارەی ئەو دنیاوە
کە بۆ هەڵکەندنی دۆزەخ دانراون
ئا لەوێوە
ئێوە حەففارەی خوا بێنن
حەففارەیێک بە یەک کەڕەت
لە زاخۆوە هەتاکوو فاو
سەری عێراق هەڵباتەوە!
دووەم شێعر:
پەیکەرێ ئێسک، سپی سپی
ملوانکەیێکی پەمەیی و تاکێ بازنی شووشەیی
شپرزە و مات، پیاوێک هات و دانەوییەوە و فوویەکی کرد
لە دەم و چاوی خۆڵاوی پەیکەرەکە
هەیکەلەکە کەوتە قسە:
-ئۆهـ پیاوەکە
چەند دەمێکە ئەم سروەیە لێی نەداوم!
ملوانکەکە
لە ناو دەستی پیاوەکەدا کەوتە جووڵە و ئەویش وتی: چەند دەمێکە ئەم خاتوونەی من نووستووە
چەندی شل بووم بە گەردنی ئەم هەڵنەسا و تۆیش نەهاتی
بازنەکە ئەویش وتی: چەند دەمێکە ئەم خاتوونەی من خەوتووە
هەر هەڵنەسا و چەندیش گەورەبووم بە دەسی
لە دوای فوویەک کە پیاوەکە سەیری بازنی شووشەی کرد
وردتر بۆوە
لە ناو هەناوی شووشەدا
سەرچاوی عەسکەرێکی تیا مابۆوە
لە ناوچەوانی نووسرابوو:
قیامەت و حەشری ئەنفالی عرووبە!
سێهەم شێعر:
لە چاڵێکی هەشتا و هەشتدا
من سەرین و بووکە شووشەی مناڵێکم هەڵگرتەوە
لە ناو شێعرا و لەگەڵ خۆما هێنامنەوە بۆ ماڵەوە!
کە شەو داهات، وەختی نووستن
سەرینەکەی خۆم فڕێدا و سەرم کردە سەر سەرینی مناڵەکە و ئیتر من تاکوو بەیانی
هەر خەونەکانی پەپوولە و کانیم بینی!
بۆ سبەینێش
ساتێ کە چاوم کردەوە
تەماشام کرد
بووم بە کچ و بچووک بچووک بوومەتەوە و پرچ درێژ و شەش ساڵانم
شێعر هات نەیناسیمەوە
ئاواز هات نەیناسیمەوە
چیرۆک هات نەیناسیمەوە
ئەوەی کە منی ناسییەوە
سەرینی دایکی کچەکە و گوارەیێکی بەجێماوی کچەکە بوو
چوارم شێعر:
بەو سەرەوە
تەیرێک لە ناو دووکەڵەوە
کە منی دی
هاتە خوارێ و ڕێک بەرامبەرم نیشتەوە
یەکەمجار بوو تەیرێ ببینم عەمامەی لە سەردا بێ!
وتی: تۆ ئەمناسیتەوە
وتم: تەنها شێوەت ئەکەم
وتی: من ناوم نەجەفە و لە شێعری جەواهیریا یەکمان دیوە!
کە تۆزێ لێی وردبوومەوە
وتم: وایە!
وتی: تۆ هەر چاڵی باڵنەکانی خۆت باسکرد
تۆ هەر مۆمت لەسەر گۆڕی قوربانییەکانی خۆت هەڵکرد
بەڵام ئاخر...
نەمهێشت قسەکەی تەواو کا
وتم: هێشتا من فڕینم بەردەوامە و نەگەیشتوومەتە ناو دڵت
وتی: تەنها من یەک قسەم پێیە و ئەڕۆم!
ئەمجارەیان ئێمە و ئێوە
لە گۆڕستانی چرادا
لە ڕێی ئێسک و پروسکەوە
لە ناو مردنا بۆ ژیان بە تەواوی بووین بە برا!
؟؟؟*= واتای ئەو وشەیەمان بۆ ڕوون نەبووەتەوە، تکایە ئەگەر دەیزانن پێمانی بڵێن.